سبد خرید شما خالی است.
براي ارزيابي زمين شناسي و ژئوشيميايي ویژگی بيتومین قيرهاي طبيعي در جنوب شرق ناحيه سپيددشت، مطالعات صحرايي جهت مطالعه ليتولوژي، شناسايي برونزدهاي قيرهاي طبيعي در ناحيه مورد مطالعه، نمونه برداري و تهيه عکس صورت گرفت.
سپس، انجام آزمايش های فيزيکي و شيميايي مانند تعيين درصد خاکستر، درصد رطوبت، درصد موادفرار، درصد کربن، اکسيژن، نيتروژن و گوگرد بر روي يک نمونه انجام شد.همچنین، آزمايش های ژئوشيميايي XRF بر روي 3 نمونه از بيتومن هاي منطقه در شرکت گروه ملي صنعتي فولاد ايران صورت گرفت که نتايج آنها در اينجا ارائه مي شود.
2 -ويژگي هاي صحرايي و ژنز قيرهاي طبيعي
محدوده مورد بررسي، برای ویژگی بيتومین در 2 کيلومتري شرق روستاي مرگسر در جنوب شرق شهر سپيددشت استان لرستان واقع شده است،و از نظر زون هاي ساختاري ايران، جزيي از زون زاگرس چين خورده محسوب مي شود.
لرستان مجموعه اي از تاقديس هایي با روند شمال باختري-جنوب در آن، چشمه هاي نفتي زيادي وجود دارد، خاوري است که غالبا ولي به علت ويژگي هاي چينه شناسي خاصي که دارد، اهميت نفتي آن به شدت کاهش مي‌يابد؛ به عنوان مثال، توالي رسوبات تبخيري و کلوئيدي، سازند عدايه سرگلو و موس، نجمه و گوتينا به جاي سازندهاي هيث و سورمه و جانشيني سازند گرو با سازندهاي فهليان-داريان، تمامي خواص مخزن ي را از بين برده است.
همچنين، جانشيني توالي سازندهاي اميران، تله زنگ، کشکان و شهبازان با سازند پابده، خاصيت پوش سنگي اين دو را نيز تا حد زيادي از بين برده و جانشيني تدريجي سازند رازک با سازند گچساران، خاصيت پوش سنگي اين سازند را در اغلب نقاط لرستان از بين برده است.
بيرون زدگي سازند آسماري و نبود پوشش مناسب براي اين سازند، موجب کاهش احتمال تجمع نفت در اين منطقه شده است.
چشمه هاي نفتي و گازي، بيتومن (بیتومین) و چشمه هاي نفت سبک در منطقه لرستان به همراه شواهد غير مستقيم هيدروکربور مثل گچ ترش و چشمه هاي سولفور گزارش شده است. در شمال غرب لرستان به استثناي منطقه نفت شهر که چشمه هاي نفتي، مربوط به سازند آسماري است به نظر مي آيد چشمه هاي نفتي از گروه بنگستان جدا مي شوند.
در مارنهاي سازند گورپي در تاقديس امام حسن، چشمه هاي نفت سبک و گچ ترش و آسفالت وجود دارد. گچ ترش به علت احيای سولفات ها توسط باکتري ها ايجاد شده است. هيدروکربني که از اعماق با S H2 بالا مي آيد، نزديک سطح، در معرض هوا قرار گرفته SO2و در اثر اکسيداسيون باکتريايي رسوبات گوگرد يا برخي اوقات مشاهده مي شود.
مطابق نقشه هاي 100000:1 تنگ هفت و 250000:1خرم آباد، مهمترين سازندهاي رخنمون يافته در منطقه مورد مطالعه بر اساس سن، عبارتند از:
گرو، گروه بنگستان سروک، سورگاه و ايلام، گورپي، اميران، تله زنگ، کشکان، آسماري، گچساران، آغاجاري و بختياري. سازند گرو در منطقه مرگسر شامل تناوبي از آهک‌هاي تيره و شيل آهکي است. وجود رسوبات دانه ريز، لایه بندي منظم و امتداد يافتگي لایه ها، همراه با لایه اي شيل سياه رنگ بيتومينه، و پيريت، بيانگر محيط رسوبي آرام و کم انرژي است.
اين محيط احيايي، شرايط مناسب و لازم براي تجمع مواد آلي و تشکيل لایه هاي مولد نفت وگاز را فراهم کرده است. سازند اميران شامل سيلتس تون هاي زيتوني تا قهوه اي رنگ و ماسه سنگ است که به طور محلي در آن، کنگلومراهاي چرتدار و آهک هاي شيلي نيز ديده مي شود و بيش تر ذخاير قيرطبيعي منطقه در شکستگي هاي اين سازند قرار دارند.
3 -بررسي هاي ژئوشيميايي و خصوصيات فيزيکي
براي آناليز قيرهاي طبيعي، و ویژگی بيتومین روش هاي متعددي وجود دارد؛ يكي از روش هاي مورد استفاده دراين آناليز، كاربرد آناليزهاي شيميايي مي باشد که توسط آن، عناصري نظير کربن، هيدروژن، نيتروژن و اکسيژن آناليز می شود.
از آن، براي آناليز مواد و تركيبات آلي نيز استفاده مي شود. انجام چنين آناليزهايي بر روي نمونه هاي منطقه نشان مي دهد که ميزان اکسيژن، نيتروژن و کربن نمونه هاي مورد مطالعه به ترتيب 2 ،کمتر از 5/0 وبيش از 79 درصد است که حاکي از کيفيت بسيارمطلوب قيرهاي طبيعي و ویژگی بيتومین مورد مطالعه است.
اندازه گيري ميزان خاكستر(01/0 درصد)، رطوبت (23/1 درصد) و مواد فرار (حدود 51 درصد) قير طبيعي منطقه مرگسر نيز نشان مي دهد که اين نمونه هاداراي كيفيت بالایي هستند. حلاليت زياد اين قيرها در حلال هاي CS2 و تا اندازه اي دربنزن، حاکي از اين مطلب است که قسمت اعظم اين قيرها داراي ترکيباتي با جرم مولکولي بالا ( مولکول هاي آسفالتن) با درصد وزني حدود 75 درصد مي باشد که ميزان کم هيدروژن اين نمونه ها با اين استنباط هم خواني دارد.
درصد بالای مواد فرار نيز نشان مي دهد که زايش جديد باهيدروکربن هاي سبک تر برروي اين بيتومن ها صورت گرفته است. با توجه به اين که قيرهاي طبيعي مورد مطالعه اغلب به رنگ تيره و براق هستند، مي توان گفت که بيشتر از نوع ژيلسونايت(گيلسونايت) مي باشند.
انجام شده روي نمونه هاي بيتومن آناليز فلوئورسانس اشعه ايکس مرگسر نشان مي دهد که درصد اغلب اکسيدهاي فلزي نمونه ها بسيار کم است و درصد عناصر مضر زيست محيطي در اين نمونه ها نيز پايين و قابل اغماض می باشد. ميزان نيکل (5/0-45/0درصد) و واناديم (25/1 تا 45/1 درصد) آنها با توجه به وابستگي اين دو، در مواد نفتي در اين طيف امري طبيعي است.
نسبت V/Ni به عنوان يک پارامتر انطباقي در نفت ها و سنگ منشأ به کاربرده مي شود.نفت هايي که از سنگ منشأ کربناته يا آواري هستند، نسبتV/Ni در آنها پايين است.نسبت Ni به V نمونه هاي مرگسر برابر است با 36/0- 34/ 0 که نشان مي دهد سنگ منشأ تا اندازه اي کربناته-شيلي است و با ويژگي هاي سازند گرو مطابقت دارد.
بدين ترتيب، نتايج حاصل از اين مطالعات براين امر دلالت مي کند که منشأ ً از سازندگرو مي باشد؛ به عبارت نمونه هاي ناحيه مورد مطالعه، احتمالا ديگر، در حين مهاجرت هيدروکربن ها از سازندهاي عميق تر( سازند گرو)، مواد آلي موجود در سازندهاي جوانتر (سازند گورپي) را نيز شسته و به صورت طبيعي در سطح زمين تجمع يافته اند.
برونزد قير طبيعي انديس مرگسر در طي شکستگي ها و درز و شکاف ها بيانگر تئوري شکستگي است. راه يابي سيال قيري به سطح زمين نيز نشان مي دهد که منطقه از نقطه نظر فعاليت هاي تکتونيکي (گسل خوردگي و بالا آمدگي) فعال بوده و زايش هيدروکربن هاي گرو(سن کرتاسه پايين)، در سازند اميران(به سن ترشيري آغازين) به صورت روی زمینی رخ داده است به طوري که قيرهاي طبيعي از طريق گسله ها و درزها با سطح زمين ارتباط پيدا کرده اند.
نتيجه گيري
از ویژگی بيتومین در منطقه مورد مطالعه، سازند گرو، شامل تناوبي از آهک هاي تيره و شيل آهکي است. وجود رسوبات دانه ريز، لایه بندي منظم و امتداد يافتگي لایه ها، همراه با لایه هاي شيل سياه رنگ بيتومينه، و پيريت، بيانگر محيط رسوبي آرام و کم انرژي است. محيط احيايي فوق، شرايط مناسب و لازم براي تجمع مواد آلي و تشکيل لایه هاي مولد نفت و گاز را فراهم کرده است.
در منطقه مورد مطالعه، سازند اميران شامل سيلتستون هاي زيتوني تا قهوه اي رنگ و ماسه سنگ است که به طور محلي در آن، کنگلومراهاي چرتدار و آهک هاي شيلي نيز ديده مي شود. بيشتر ذخاير قيرطبيعي منطقه، در شکستگي هاي اين سازند قرار دارند.
ميزان اکسيژن، نيتروژن و کربن نمونه هاي مورد مطالعه به ترتيب ،کمتر از 5/0 و بيش از 79 درصد است که حاکي از کيفيت بسيار مطلوب قيرهاي طبيعي مورد مطالعه مي باشد.
اندازه گيري ميزان خاكستر (01/0 درصد) ، رطوبت (23/1 درصد) و مواد فرار (حدود 51 درصد) قير طبيعي در منطقه مرگسر نشان مي دهد که اين نمونه ها داراي كيفيت بالایی هستند.
حلالیت زياد اين قيرها حاکي از داشتن ترکيباتي با جرم مولکولي بالا (مولکول هاي آسفالتن) ميباشد و درصد بالایی مواد فرار نيز نشان مي دهد که زايش جديد با هيدروکربن هاي سبکتر بر روي اين بيتومن ها صورت گرفته است.
آناليزهاي فلوئورسانس اشعه ايکس نشان مي دهد که نمونه هاي مورد مطالعه، حاوي اغلب اکسيدهاي فلزي با کمترين درصد هستند و درصد عناصر مضر زيست محيطي در اين نمونه ها نيز پايين و قابل اغماض است. ميزان نيکل (5/0-45/0 درصد) و واناديم(25/1تا 45/1 درصد) در اين نمونه ها با توجه به وابستگي اين دو، در مواد نفتي در اين طيف امري طبيعي است.
با توجه به اينکه نسبت Ni به V در نمونه هاي مرگسر پايين است (1<V/Ni ) و برابر با 36/0- 34/ 0 مي باشد، لذا، سنگ منشأ آنها تا اندازه اي کربناته-شيلي بوده است. به اين ترتيب، نتايج حاصل ازاين مطالعات دلیلی بر این است که منشأ نمونه هاي ناحيه مورد از سازند گرو مي باشند؛ به عبارت ديگر، مطالعه، احتمالا هيدروکربن ها در حين مهاجرت از سازندهاي عميق تر(سازند گرو)، موادآلي موجود در سازندهاي جوانتر ( سازند گورپي) را نيز شسته و به صورت طبيعي در سطح زمين تجمع يافته اند.
