سبد خرید شما خالی است.
تامين ایمنی معادن بیتومین (بیتومن) از ضروریات مهم معدنكاري است.براي كنترل مخاطرات و كاهش حوادث در معادن بايستي نسبت به حذف وكنترل خطر در مبدا ،كاهش و به حداقل رساندن آنها و در نهايت تجهيز معدنكاران به وسايل حفاظت فردي مناسب اقدام نمود.تحصيل،آموزش ،تجربه و نظارت پارامترهاي كليدي براي توسعه ايمني در معادن محسوب مي شوند.براي افزايش ايمني و كاهش حوادث لازم است صاحبان معدن،سرپرستان و كارگران با هم همكاري زیادی داشته باشند.عوامل زيان آور در عمليات معدنكاري شامل عوامل زيان آور فيزيكي (صدا،ارتعاش،استرس گرمايي و غيره)،عوامل زيان آور شيمييايي(گردوغبار،گازها و بخارات مواد ناريه)،ارگونوميكي مي باشند.
در هنگام استخراج و عمليات معدنكاري كارگران و كاركنان معدن با مخاطرات فراواني مواجه مي باشند كه طراحي بهينه معدن در ایمنی معادن بیتومین (بیتومن) و تعيين پارامترهاي اصلي پله استخراجي متناسب با اندازه و حجم ماشين آلات و پيش بيني مولفه هاي ايمني نظير پله ايمني و ديواره اطمينان مي تواند در پيشگيري و كاهش حوادث كمك زیادی بنمايد.در اين مقاله سعي شده است عوامل زيان آور و خطرات موجود در معادن روباز شناسايي و براي كنترل و حذف آنها راه كارهايي ارائه شود.
2- مقدمه
بر اساس بانك اطلاعات معادن ايران، 6208 معدن روباز در سطح كشور وجود دارد و بسياري از افراد در معادن و صنايع وابسته به آنها مشغول بكار هستند. كار در معادن، سختي و مشقت زيادي دارد و معدنكاران با بسياري از حوادث و بيماري هاي ناشي از كار روبرو مي باشند.بر خلاف آنچه به نظر مي رسد ،ميزان حوادث ناشي از كار در معادن در مقايسه با بخش هاي ديگر صنعت بيشتر نيست.طبق آمار منتشر شده از سوي سازمان تامين اجتماعي، تعداد حوادث ناشي از كار كارگران بيمه شده در سال 91 به ميزان 20532 حادثه بوده است كه از اين تعداد، 735 حادثه مربوط به بخش معدن مي باشد.به موازات تحقيقات در مورد روش هاي كار و استفاده از ابزارآلات و تكنولوژي هاي پيشرفته ، مطالعه در مورد پيشگيري از حوادث درمعادن نيز به طور جدي دنبال مي شود.بروز حوادث و بيماري هاي ناشي از كار در معادن ،ايجاب مي كند تا با درك بهتري به ارزيابي ريسك و خطرات موجود در معادن و ایمنی معادن بیتومین (بیتومن) پرداخته و با بهره گيري از تجارب گذشته نسبت به پيشگيري از وقوع حوادث مجدد اقدام شود.
3- مباني كلي
در خصوص حفاظت و ایمنی معادن بیتومین (بیتومن) در معدنكاري اصولاً دو جهت كلي را مي توان مشخص ساخت،يكي ضرورت رعايت حفظ ايمني و پيشگيري از حوادث براي معدنكاران خصوصاً در مورد نگهداري و حفاظت معابر و كارگاههاي استخراج و همچنين تامين حفاظت فردي كه «ايمني كار» مي ناميم و ديگري جلوگيري از اتلاف ذخائر معدني با بكارگيري روش هاي مناسب علمي و فني براي استخراج با كمترين ضايعات و حفظ و مراقبت از لوازم و ابزار كار و كاربرد صحيح آنها كه
مجموعاً «ايمني معدن» گفته مي شود.در اين مبحث سعي شده است اصول اساسي ایمنی معادن بیتومین (بیتومن) و ايمني در معادن سطحي بررسي شود.بازرسين معدن مي توانند نقش بسيار مهمي در نظارت بر رعايت موارد ايمني در معادن داشته باشند و در اين زمينه توصيه ها و پيشنهادهاي اصلاحي مفيد را ارائه دهند.آموزش،تجربه و پژوهش
عوامل كليدي براي افزايش ايمني و كاهش حوادث مي باشند
اصول اساسي براي كنترل مخاطرات ،افزايش ايمني و كاهش حوادث در معادن به ترتيب اولويت عبارتند از:
1 .حذف ريسك و خطر
2 .كنترل خطر در منبع
3 .كاهش و به حداقل رساندن ريسك
4 .استفاده از تجهيزات حفاظت فردي
ايمني در معادن روباز
بازرسي هاي ايمني از معادن، بايستي در فواصل زماني منظم انجام گيرد.
4- مقررات كلي
الف- وظايف بهره برداران و مديران معدن:
• شروع بكار،تعطيلي و ترك كار در هر گونه فعاليت معدني بايستي با آگاهي و نظارت مسئول معدن انجام گيرد • كليه تجهيزات،لوازم،امكانات و سرمايه بكار گرفته شوند تا عمليات اجرايي معدن در حد قابل قبول انجام گيرد و كليه قوانين و مقررات حفاظتي در عمليات معدنكاري رعايت گردد.
• اطمينان حاصل شود كه تمامي كاركنان به وظيفه ايمني خود آگاه بوده و آن را درك كرده اند.
• با توجه به تعداد كارگران،شرايط و وسعت عمليات معدنكاري،يك يا چند نفر از كاركنان واجد صلاحيت به عنوان سرپرست تعيين شوند تا بر نحوه اجراي كار نظارت و كنترل داشته باشند.
• براي اينكه كارها در شرايط ايمني و بهداشتي مناسبي انجام گيرد از روش تنبيه و تشويق كاركنان استفاده شود.
ب- شرايط لازم براي كار در معادن
محيط كار در معادن اغلب سخت و خشن است،اين شرايط مي تواند با تلاش و كوشش افراد ايمن و سودمند شود.براي رسیدن به اين اهداف بايستي تمامي كارگران مهارت و دانش خوبي در زمينه شناخت ريسك ها و خطرات داشته باشند.بنابراين لازم است افراد صاحب صلاحيت و با تجربه براي نظارت دائم و كنترل و بازرسي عمليات بكار گرفته شوند.
سرپرستان و ناظران معدن ، در اسرع وقت مسائل قانوني را براي كليه كساني كه در محدوده معدن فعاليت دارند تشريح نموده و مسئوليت ايمني و بهداشتي را به آنها بگویند.
قبل از شروع به كار، سرپرست معدن آموزش ها و راهنمايي هاي لازم شغلي را در اختيار كارگران جديد قرار دهند،آموزش ها شامل موارد ذيل باشد:
1 – معرفي محيط و شرايط كار در معدن
2 – تشريح جايگاه ايمني و بهداشت شغلي
3 – شناسايي خطرات و راه هاي پيشگيري از آنها
4 – آموزش خطرات مربوط به مواد منفجره
5 – كنترل زمين و جبهه كارهاي معدني در مناطقي كه داراي پله هاي استخراجي با ارتفاع زياد هستند
6 – خطرات ماشين آلات و تجهيزات
7 – مباني كمك هاي اوليه
هيچ كارگري نبايد در مكاني دور دست و محلي كه در آن احتمال خطر وجود دارد،به تنهايي كار كند.
ج- وظايف كارگران و كاركنان معدن
كارگران از انجام دادن عملي كه موجب بروز خطر براي ساير افراد،آسيب به تجهيزات معدنكاري و توقف توليد مي شود خودداري كنند.
لازم است كارگران بطور كامل وظايف و آموزش هايي كه توسط مدير معدن در اختيار آنها قرار گرفته در حين كار بكار گيرند و نسبت به رعايت قوانين و مقررات حفاظتي كوشا باشند.ضمناً آنها بايستي از وسايل و تجهيزات حفاظت فردي كه در اختيار آنها قرار گرفته مراقبت نموده و در حين كار از آن استفاده كنند.
ايمني در معادن روباز و ایمنی معادن بیتومین (بیتومن)
5- عوامل زيان آور در عمليات معدنكاري روباز
ذرات معلق موجود در هوا (مانند گردوغبار سنگ ها و گازها و بخارت مواد شيميايي)،صداي بسيار زياد،ارتعاش،استرس گرمايي و مشكلات ارگونوميكي از عمده ترين عوامل زيان آور محيط كار در معادن سطحي است و براي كارگراني كه به مدت طولاني در تماس با آنها هستند ،مشكلات بهداشتي و سلامتي را فراهم مي كند.
5-1 -عوامل زيان آور شيميايي:
الف – گردوغبار:
ذرات معلق در هوا مثل گردوغبار سنگ ها عموماً در طول عمليات حفاري،استخراج مواد معدني،بارگيري،سنگ شكني و انفجار توليد مي شوند.كارگراني كه براي مدت طولاني در تماس با گردوغبارهاي معدني قرار دارند از بيماري هاي ريه مانند سيليكوسيس رنج مي برند.در صورت امكان از تماس با گردوغبار جلوگيري شود، بخصوص در مناطقي كه داراي هواي ساكن و ايستا هستند.
راههاي كنترل و متوقف كردن گردوغبار در عمليات معدنكاري عبارتند از:
1 – استفاده از تكنيك هاي حفاري مرطوب
2 – استفاده از اسپرهاي آب در هنگام عمليات استخراج،بارگيري و سنگ شكني
بطور كلي براي كاهش گردوغبار، جبهه كارهاي معدني خيس و مرطوب نگه
داشته شوند.
ب- گازها و بخارات مواد شيميايي:
گازها در هنگام عمليات آتشباري تشكيل مي شوند و شامل گازهاي سمي مثل دي اكسيد سولفور،مونو اكسيد نيتروژن،اكسيد نيتروژن و غيره مي باشند.
بلافاصله پس از پايان آتشباري كارگران نبايستي وارد جبهه كار معدني شوند و بايد تا زمان ته نشيني كامل گازها و گردوغبار توليد شده صبر نمايند.
گازهاي خروجي از موتور ماشين هاي ديزلي نيز شامل فيوم هاي مضر است،اين گازها شامل ذرات خيلي ريز قابل استنشاق مي باشند .تماس دائم و مستمر با گازهاي ناشي از سوخت هاي ديزلي براي سلامتي كارگران زيان بار است.در صورت امكان تجهيزات ديزلي ساكن در محيط هاي ايستا كار نكنند و يا اينكه آنها كاملاً محصور شوند.
ماسك هاي گردوغبار قادر به حفاظت كارگران در مقابل گازهاي ناشي از انفجار مواد ناريه و يا گازهاي حاصل از سوخت موتورهاي ديزلي نيستند.
در مكان هايي كه امكان كنترل ميزان گردوغبار وجود نداشته باشد و كارگران در معرض تماس با گردوغبار بيش از حد مجاز قرار دارند،لازم است تجهيزات حفاظت فردي نظير ماسك هاي گردوغبار در اختيار كارگران قرار گيرد.
ايمني در معادن روباز و ایمنی معادن بیتومین (بیتومن)
صدا- 2-5
تماس مستمر و مداوم با صداي بيش از حد مجاز منجر به اختلال شنوايي و كري شغلي مي شود.عوامل توليد كننده صدا در معادن سطحي عبارتند از ماشين هاي حفاري،چكش هاي حفاري و ساير تجهيزات مكانيكي كه در معدن استفاده مي شوند.در هر صورت منابع توليد صدا بايستي توسط مواد اكوستيك جاذب صدا محصور شوند تا ميزان صدا در حد قابل قبول كاهش يابد.افزايش فاصله بين منبع توليد صدا و دريافت كننده آن در اغلب موارد روش عملي مناسب براي
كنترل صدا است.
در جاهائي كه كنترل صدا با روش هاي معمولي امكان پذير نباشد، استفاده از تجهيزات حفاظت شنوايي مانند ايرپلاگ ها و اير ماف ها براي كساني كه در معرض تماس با صداي بيش از حد مجاز(85 دسي بل) قرار دارند الزامي است.
ارتعاش- 3-5
كارگراني كه با ماشين هاي با راه انداز دستي بويژه ماشين هاي پنوماتيكي حفاري سنگ و چكش حفاري – حتي براي يك ساعت در روز- كار مي كنند در معرض اثرات زيانبار ناشي از ارتعاش در دست و بازوهاي خويش هستند.
سفيدي انگشت(VWF ) يكي از بارزترين اثرات ارتعاش مي باشد و زماني بروز مي كند كه انگشتان كارگر بي حس و كرخت مي شوند.سفيدي انگشت مي تواند منجر به بيماري قانقاريا (فساد عضو بر اثر نرسيدن خون) شود.
براي سفيدي انگشت ناشي از ارتعاش درماني وجود ندارد.
پيشگيري و كنترل سفيدي انگشتان ناشي از ارتعاش:
از كاركردن براي مدت طولاني با تجهيزاتي كه داراي ارتعاش زياد هستند خودداري شود.كار در زمان هاي انفجاري كوتاه انجام گيرد.
از تجهيزات مدرن و كاهنده ارتعاش استفاده شود.
تجهيزات قديمي تعمير و با تجهيزات جديد جايگزين شوند.از دسته هاي ضد ارتعاش در آنها استفاده شود.
در هنگام كار با دستگاهها و ماشين ها دسته آنها را سفت و محكم نگيريد.
براي نگهداري تجهيزات سنگين از دكل استفاده شود.
ميزان صداي توليدي توسط چكش ها و ماشين هاي حفاري معمولاً بيش از حد مجاز است،لذا كارگراني كه با اين دستگاهها كار مي كنند و يا در مجاورت آنها فعاليت دارند بايستي هميشه از تجهيزات حفاظت گوش استفاده كنند.
ابزارهاي توليد كننده ارتعاش بخوبي تعمير و نگهداري شوند تا ميزان ارتعاش آنها كاهش يابد.
تجهيزات حفاظت فردي قادر به حفاظت موثر دست و بازوي كارگران در مقابل اثرات مضر سندرم ارتعاش نمي باشند.
5-4 -استرس گرمايي
كارگران همچنان كه در مورد تجهيزات حفاظت فردي آموزش مي بينند بايد از ماهيت استرس گرمايي و همچنين اثرات آن آگاهي داشته باشند.آنها بايستي علائم و نشانه هاي بي نظمي گرما را بشناسند(مانند سرگيجه،ضعف،تند نفس كشيدن،تشنگي مفرط) آب آشاميدني مناسب و يا ساير نوشيدني ها در دسترس كارگران قرار گيرد،نوشيدنيهاي حاوي كربنات،كافئين،شكر و نمك زياد پيشنهاد نمي شوند.آب آشاميدني دمايي در حدود 15-20 درجه سانتيگراد داشته باشد.
6- تجهيزات حفاظت فردي
زماني كه امكان حذف عوامل زيان آور وجود ندارد ،كارفرمايان كارگاههاي معدني بايستي تجهيزات حفاظت فردي مناسب را تهيه كرده و آنها را رايگان در اختيار كارگران قرار دهند و مراقبت نمايند تا كارگران در حين كار از آنها استفاده نموده و در شرايط خوب نگهداري شوند.
تجهيزات حفاظت فردي اساسي و پايه عبارتند از:
• كلاه ايمني: زماني كه خطر سقوط اجسام وجود داشته باشد
• دستكش حفاظتي: براي حمل و جابجايي مواد و انجام كارهائي كه امكان آسيب رسيدن به دست وجود دارد
• كفش ايمني:وقتي كه خطر سقوط اجسام بر روي پا و آسيب رساندن به پا وجود داشته باشد.
كلاه،دستكش و كفش ايمني حداقل تجهيزات حفاظت فردي هستند كه بايستي هميشه در معدن از آنها استفاده شود.
تجهيزات حفاظت فردي اضافي كه در صورت نياز بايد استفاده شوند:
• گوشي حفاظتي:زماني كه سطح صدا از حد مجاز بيشتر باشد (مثل كار با كمپرسورها،ماشين هاي حفاري،چكش حفاري)
• ماسك حفاظتي:زماني كه ذرات معلق در هوا وجود دارد استفاده شود(در طول عمليات حفاري و آتشباري)
• عينك هاي حفاظتي:اگر خطر پرتاب ذرات به سوي چشم و امكان آسيب رسيدن به آن وجود دارد (هنگام شكستن سنگ با تيشه و چكش)
7- ايمني در هنگام استخراج مواد معدني و عمليات معدنكاري و ایمنی معادن بیتومین (بیتومن):
7-1 -تابلوها و علائم هشداردهنده- نرده هاي حفاظتي در معدن سطحي اغلب ترانشه هاي عميق و چاله هاي بزرگي وجود دارد.خطر سقوط كارگران معدن و يا رهگذران به داخل آنها هميشه وجود دارد.چنين مكانهايي بايد توسط نرده هاي مناسب محصور شده و يا كاملاً مسدود شوند.علائم هشدار دهنده و تابلو نيز در محل هاي مناسب براي پيشگيري از ورود افراد غير مجاز به داخل آنها، نصب گردد.
ساير تجهيزات حفاظت فردي كه ممكن است نياز باشد:
• لباس هاي تنگ و چسبيده به بدن:هنگام كار كردن در اطراف تجهيزات و ماشين هاي در حال دوران • كمربندهاي اطمينان:وقتي كه خطر سقوط وجود داشته باشد.
محصور كردن چاله ها و ترانشه ها
قبل از اجازه كار و يا ورود به مناطق ريزشي و خطرناك ، لازم است آن مناطق از نظر شرايط زمين شناسي و احتمال ريزش و لغزش بررسي شده و نسبت به مرمت و بهسازي آنها اقدام شود.در هنگام عمليات بهسازي و ترميم، علائم و تابلوهايي براي ممانعت از ورود افراد متفرقه به اين مكانها نصب گردد.اگر در چنين جاهايي عمليات استخراج و بهره برداري انجام نمي گيرد براي ممانعت از ورود افراد، نرده هاي حفاظتي در اين مكان ها نصب شوند.
7-2 -مسيرهاي تردد و راههاي دسترسي ايمن
كارگران معدن اغلب مجبورند از مسيرهاي ناهموار و سخت براي عبور مرور به داخل معدن و محل كار خود استفاده كنند(مانند بالا رفتن و پائين آمدن از شيب هاي تند ديواره پله ها و حفاري ها،محل هايي كه خطر ريزش و سقوط مواد،سنگ و غيره وجود دارد) .
براي كاهش خطرات، مسير تردد كارگران بايستي از لحاظ وضعيت پايداري ديواره معدن،پله و سطح شيبدار بايستي بطور منظم بازرسي ،تعمير و نگهداري شود.شيب جاده ها در معادن بين 8 تا 10 درصد باشد.بر اساس يك قانون تجربي و سر انگشتي عرض جاده هاي معدني در جاده هاي دو طرفه بزرگتر يا مساوي 4 برابر عرض كاميون باشد.
جبهه كارهاي معدني بايد داراي مسير رفت و آمد اختصاصي باشند.
در مسير هاي با شيب بيش از 50 درجه با نصب پلكان ثابت و يا نردبان ثابت، مسير دسترسي ايمن براي كارگران فراهم شود.
7-3 -برداشت روباره
شيب خاك هاي نرم و سنگ هاي هوازده و دگرگون شده بايد در حدي باشد تا پايداري آنها بطور اطمينان بخشي تامين گردد(نبايد بيش از 45 درجه باشد).
براي جلوگيري از سقوط درختان، پوشش هاي گياهي منطقه مانند بوته هاي بزرگ و درختان قبل از عمليات برداشت روباره پاك سازي و برداشته شود.
براي جلوگيري از ريزش خاك هاي نرم بداخل معدن لازم است:
• در صورتي كه در محيط اطراف پيت(كاواك) و يا ديواره معدن خاك نرم و سنگ هاي هوازده وجود داشته باشد،برداشت روباره از بالاي پيت و ديواره معدن به سمت عقب حداكثر به مقدار 3 متر انجام گيرد.
• تمام موادي كه به عنوان روباره از روي ماده معدني برداشته مي شوند،بايستي در فاصله ايمني از لبه معدن در حال حفاري و استخراج، انباشته و ريخته شود و ضمناً داراي زاويه قرار پايدار نيز باشند( 30-40 درجه).
شروع عمليات استخراج معدن معمولاٌ با برداشت روباره آغاز مي شود.روباره ها به طور تيپيك از خاك نرم و يا سنگ هاي هوازده تشكيل شده اند.اين مواد بالقوه ناپايدار بوده و مستعد ريزش و لغزش هستند.بخصوص زماني كه مرطوب و خيس باشند.
هر گونه حفاري در خاك هاي نرم نبايستي از طريق ايجاد زيربرش و يا شيب هاي تند انجام پذيرد.
روباره
ماده معدني
لبه پله استخراجي
ايمني در معادن روباز
7-4-كار در پله ها و جبهه كارهاي استخراجي معدن برای ایمنی معادن بیتومین (بیتومن)
سقوط سنگ ،ريزش جبهه كار و ريزش زمين از عمده ترين مخاطرات موجود در جبهه كارهاي استخراجي معادن سطحي هستند كه در اغلب موارد باعث حوادث بسيار جدي در معدن مي شوند.طراحي و جانمائي جبهه كارهاي معدني بايد بگونه اي باشد تا خطر ريزش را به حداقل برساند.
براي پيشگيري از ريزش ديواره، از روش استخراج پلكاني در جبهه كارهاي معادن روباز استفاده شود.
براي درك بهتر پله هاي معدني،در ادامه مشخصات اصلي پله استخراجي توضيح داده مي شود:
الف- هندسه اصلي پله استخراجي:
مولفه اصلي استخراجي در يك معدن روباز پله است.قسمت هاي مختلف پله شامل ارتفاع پله،پاشنه،لبه و زاويه شيب( α)مي باشند.
زاويه شيب پله با توجه به مشخصات سنگ و عمليات هاي آتشباري تعيين مي شوند. 55 تا 80 درجه = α. براي طراحب اوليه زاويه شيب پله 65 درجه در نظر مي گيرند.
مولفه هاي اصلي پله استخراجي
ديواره پيت با شيب ناپايدار
استخراج پلكاني با شيب پايدار معدن
ارتفاع پله
زاويه پله
ايمني در معادن روباز
ب- پله كاري:پله اي است كه عمليات معدنكاري در آن انجام مي گيرد. عرض پله كاري فاصله بين لبه كف پله تا موقعيت جديد پاشنه پس از استخراج برش
است(WB).
13 -عرض پله كاري
براي پايداري پله معدن و جلوگيري از ريزش مواد ،پس از برداشتن برش يك پله ايمن يا پله محافظ( bench safety (به عرضSB در پله باقي گذاشته مي شود.
ج- نقش پله هاي محافظ در ايمني معدن:
پله هاي محافظ نقش اساسي در ايمني معدن و حفاظت كارگران در مقابل ريزش سنگ ها و ديواره هاي معدني ايفا مي كنند.بطوركلي نقش پله هاي محافظ را
مي توان در دودسته طبقه بندي نمود:
1 – جمع آوري موادي كه از پله هاي بالاتر به سمت پايين مي لغزند.
2 – متوقف كردن ادامه حركت سنگ هاي پرتاب شده به طرف پائين.
15 -پله محافظ و نقش آن در ايمني معدن
معمولاً عرض پله ايمني ارتفاع آن است.
علاوه بر باقي گذاشتن پله هاي ايمني ،ديواره اطميناني( Berm ( از مواد خرد شده اغلب در طول لبه پله ساخته مي شود .اين ديواره ها كار ايجاد كانالي بين ديواره اطمينان و پاشنه را براي جمع آوري سنگ هاي پرتاب شده نيز انجام مي دهد.
ديواره اطمينان در ایمنی معادن بیتومین (بیتومن)
براي جلوگيري از سقوط كاميون ها و ساير ماشين آلات معدن ديواره ايمني در طول لبه خارجي پله باقي گذاشته مي شود.نقش اين ديواره مشابه نقش نرده هاي محافظ در كنار پل ها و بزرگ راههاي اصلي است.ديواره اطمينان معمولاً ارتفاعي بزرگ تر يا مساوي شعاع چرخ كاميون دارد.شيب آن حدود 35 درجه يعني
زاويه قرار ماده تشكيل دهنده آن است.
ديواره اطمينان و موقعيت آن نسبت به ماشين آلات حمل و نقل معدن منطقه موثر
ديواره اطمينان
ارتفاع ديواره
اطمينان
حداقل عرض پله
ارتفاع پله
ايمني در معادن روباز
د- حداقل فضاي عملياتي لازم براي پله استخراجي معدن:
بسياري از حوادث در معادن روباز بدليل سقوط ماشين آلات استخراجي(بلدوزر)،بارگيري(شاول و لودر) و حمل(كاميونها) از روي سطح پله كاري به پايين بوقوع مي پيوندند.پله كاري پله اي است كه عمليات استخراج مواد معدني در آن انجام مي گيرد.لذا تعيين حداقل فضاي عملياتي مورد نياز متناسب با ابعاد و اندازه ماشين آلات حمل و نقل و بارگيري براي رعايت شرايط ايمن كار بسيار حائز اهميت است.
حداقل عرض پله كاري برابر است با مجموع عرض پله ايمني و عرض برش در حال انجام مي باشد.
ديواره معدن و پله استخراجي بايستي از نظر وجود درزه و شكاف و يا ساير علائم تنش و يا شكستگي بطور منظم و در دوره هاي زماني ذيل بازرسي و كنترل شود:
• قبل از اينكه عمليات اجرائي آغاز شود
• بعد از انفجار
• پس از بارش شديد باران
• با توجه شرايط زمين شناسي معدن
تحت هيچ شرايطي روش استخراج و برداشت مواد در جبهه كار معدني نبايد به گونه اي انجام گيرد كه باعث ناپايداري كمر بالا و ايجاد زير برش گردد.
روش نامناسب استخراج مواد معدني و ايجاد زيربرش در حين كار
در جاهائي كه ايجاد زير برش براي استخراج ماده معدني اجتناب ناپذير باشد بايستي با نصب وسيله نگهدارنده مناسب(مانند نگهدارنده هاي چوبي) مانع ريزش كمر بالاي جبهه كار شد.
• در صورتيكه ماده معدني استخراجي از نوع رسوبي و موادي نظير شن و ماسه و سنگ ريزه ها و يا ساير مواد سست و ناپايدار تشكيل شده باشد،ارتفاع پله براي استخراج دستي نبايد بيش از 5|2 متر باشد،ضمناً شيب ديواره پله بايستي كمتر از 45 درجه باشد.
• در صورتيكه ماده معدني استخراجي از مواد سفت و محكم و يا سنگ هاي سخت تشكيل شده باشد،ارتفاع پله براي استخراج دستي نبايد بيش از 6 متر و شيب پله نيز كمتر از 60 درجه باشد.
• كف پله ها در روش استخراج پلكاني بايد به اندازه كافي عريض باشد تا امكان كار و رفت و آمد راحت و ايمن فراهم گردد.حداقل پهناي پله براي اسخراج دستي 3 متر است.اين عرض پله به عنوان محافظي در برابر ريزش و سقوط سنگ ها عمل مي كند.
7-5 -لق گيري
سنگ هاي لق و خاك هاي سست جبهه كار معدني، مي توانند عامل ايجاد خطر براي كارگران باشند.قبل از اينكه اجازه ورود كارگران و ادامه كار به آنها در جبهه كار داده شود بايستي سنگ هاي لق و سست لق گيري شده و به پائين انداخته شوند و يا با روش هاي مناسب نگهداري و تثبيت گردند.
در صورت امكان لق گيري از بالا به سمت پائين جبهه كار انجام گيرد و در هنگام لق گيري افراد از زير منطقه لق گيري دور شوند.
لق گيري جبهه كار بايد زماني انجام گيرد كه افراد در معرض آسيب ناشي از سقوط سنگ ها قرار نداشته باشند.
لق گيري از بالاي جبهه كار
در مواردي كه لق گيري از پائين انجام مي گيرد چوب لق گيري بايد به اندازه كافي بلند باشد تا امكان آسيب ديدن كارگر در اثر ريزش مواد وجود نداشته
باشد.
لق گيري از پايين جبهه كار
7-6 -ساير فعاليت هاي اجرائي در ایمنی معادن بیتومین (بیتومن)
زماني كه در درون پيت معدن،ترانشه ها و ساير فعاليت هاي حفاري انجام مي گيرد ،در صورتي كه عمق حفاري ايجاد شده بيش از 5|1 متر باشد،لازم است با استفاده از روش هاي نگهداري(نصب شمع) ديواره كانال حفاري شده در مقابل ريزش محافظت شود. اگر از اسپري آب براي كندن و استخراج مواد معدني استفاده مي شود بايستي شلنگ و نازل محكم به هم متصل شده باشند.
در صورتي كه محل فعاليت كارگر 5|2 متر نسبت به سطح مبنا ارتفاع داشته باشد ،لازم است كارگر به تجهيزات حفاظتي كار در ارتفاع مانند هارنس تجهيز شود.
تجهيز كارگر به تجهيزات حفاظت فردي كار در ارتفاع
• تونل هاي اكتشافي ،استخراجي و زهكشي معدن ، با توجه به شرايط زمين شناسي سنگ هاي آن نگهداري شوند.
• در تونل هاي زيرزميني كه طول آنها بيش از 6 متر است، هواي تازه با استفاده از تهويه طبيعي و يا مصنوعي به جبهه كار رسانده شود.
گهداري تونل ها و فضاهاي زيرزميني
• تهويه نامناسب در عمليات زيرزميني مي تواند موجب كاهش اكسيژن و افزايش دي اكسيد كربن شود.بنابراين لازم است هواي داخل فضاي زيرزميني به طور پيوسته براي ميزان اكسيژن و غلظت دي اكسيد كربن كنترل شود.مقدار اكسيژن نبايد كمتر از 5|19 %و غلظت CO2 نبايد بيش از 5|0 %باشد.
فضاهاي زيرزميني كه متروكه بوده و عمليات اجرايي در آن انجام نمي گيرد بايستي مسدود شوند و تابلوهايي مبني بر ممنوعيت ورود افراد در جلوي آنها نصب شود .
8- تجهيزات و ماشين آلات معدني
8-1 -الزامات عمومي
تمامي ماشين آلات و تجهيزاتي كه در معدن بكار گرفته مي شوند،بايستي از قدرت مناسب برخوردار و با شرايط معدن سازگار باشند و همچنين در شرايط خوب نگهداري شوند.از آنجائي كه موقعيت معدن به نحوي است كه دسترسي به قطعات يدكي مشكل است،لذا سرويس و تعمير و نگهداري منظم و دوره اي در بازدهي ماشين آلات بسيار مهم و تاثير گذار است.سرويس و تعمير و نگهداري ماشين آلات بايستي بر اساس برنامه زمانبندي مدير معدن و يا كارخانه سازنده انجام گيرد.به منظور فراهم شدن شرايط ايمني،ابزارهاي راه انداز دستي دستگاهها بايد بگونه اي طراحي شوند كه جهت كار ماشين، نياز به فشار دائمي دست و يا انگشت داشته باشند.اپراتور ماشين ها و تجهيزات ، داراي صلاحيت لازم بوده و دانش و تجربه كافي براي كار با دستگاهها را داشته باشند.
8-2-چكش هاي حفاري پنوماتيكي
تمام اجزاء و قسمت هاي مختلف چكش حفاري نظير شلنگ ها و پايه هاي نگهدارنده چكش بايد به نحو مناسبي كار كنند.قبل از شروع كار وضعيت چكش از
لحاظ وجود نقص و خرابي توسط اپراتور كنترل شود.اين كار براي ماشين هاي حفاري پنوماتيكي نيز انجام شود.
-چكش حفاري و تجهيزات آن
كار با چكش حفاري بايد به نحوي انجام گيرد تا اپراتور در معرض خطر ريزش مواد نباشد.
روش مناسب كار با چكش حفاري
روغن كاري چكش هاي حفاري در فواصل زماني معين و قبل از شروع بكار انجام گيرد.
موادي كه بوسيله چكش حفاري و شكسته مي شوند(شكستن ثانويه) به نحوي انباشت و ذخيره شوند تا امكان ريزش و لغزش آنها وجود نداشته باشد و خطري براي كارگران ايجاد نكنند.
قبل از جابجايي چكش از يك مكان به مكان ديگر،كمپرسور هواي فشرده خاموش شده و هواي داخل شلنگ نيز خالي شود.
براي شكستن سنگ هايي كه حاوي مواد ناريه منفجر نشده و يا جاشني هاي عمل نكرده هستند از چكش حفاري استفاده نشود.
8-3 – ماشين هاي حفاري
قبل از شروع بكار ماشين هاي حفاري،آنها از لحاظ وجود نقص و خرابي بازديد شوند.كارگران حفار و ساير كارگران معدن با فاصله مناسب و ايمن از مته و لوله حفاري در حال دوران قرار گيرند.كارگران از زير مته هاي در حال حفاري و يا از روي لوله هاي دستگاه حفاري عبور نكنند.كارگران نبايستي مته حفاري در حال كار را با دست لمس كنند و از دست زدن به دكل حفاري در هنگام كار خودداري نمايند.
محل استقرار دستگاه حفاري و همچنين اپراتور دستگاه كاملاً پايدار و محكم باشد.قبل از جابجايي ماشين حفاري از يك نقطه به نقطه ديگر كمپرسور هواي فشرده خاموش شود و شلنگ آن نيز از هوا خالي گردد.
زماني كه خطر برخورد به چال هاي منجر نشده و يا چالي كه حاوي مواد ناريه است وجود دارد، عمليات حفاري متوقف گردد.
8-4 -كمپرسورها و تجهيزات مربوط به آن
روش كار نامناسب
روش كار مناسب
مخزن كمپرسور هواي فشرده بايستي بر اسا قوانين و مقررات مربوط به مخازن تحت فشار تست شود و داراي گواهينامه ايمني باشد.مخزن كمپرسورها بايستي قادر به تحمل 5 برابر حداكثر فشار عملياتي باشند.
تمامي شلنگ ها،لوله ها و اتصالات آنها تحمل فشار جريان هوا را داشته باشند.تجهيزات رابط مناسبي بين ماشين ها و شلنگ هاي تحت فشار نصب شوند.تجهيزات كمپرسور داراي ابزارهاي زير باشند:
• فشار سنج
• دماسنج
• شير اطمينان براي آزاد كردن فشار اضافي
دماي درون كمپرسور هواي فشرده بايد 40 درجه كمتر از نقطه اشتعال روغن بكار رفته در موتور آن باشد(بيشتر از 160 درجه سانتيگراد نباشد).زماني كه دماي كمپرسور از حد مجاز بيشتر شود و يا نواقص ديگري در سيستم خنك كننده آن ايجاد گردد،كمپرسور خاموش شود.
روغن بكار رفته در موتور كمپرسور داراي نقطه اشتعال بيش از 200 درجه سانتيگراد باشد.روغن هاي حيواني و گياهي براي اين منظور مناسب نيستند.كمپرسور تميز و خشك نگه داشته شود و داراي فيلتر هوا باشد تا هواي تميز و پاك وارد كمپرسور شود.مسير انتقال هواي فشرده از كمپرسور تا مصرف كننده بايد خشك و خنك باشد.
هواي فشرده را هرگز مستقيم به سوي افراد نگيريد،كليه اقدامات احتياطي را بكار گيريد تا كارگران از آسيب هاي احتمالي ناشي از ابزارها و تجهيزاتي كه با هواي فشرده كار مي كنند مصون باشند.
9- نتيجه گيري و پيشنهادات
با توجه به ماهيت معادن و خطرناك بودن ذاتي فعاليت هاي معدني، در قوانين مربوط به بهره برداري معدن بر رعايت استانداردهاي ايمني تاكيد شده است در حال حاضر ، دريافت كنندگان و دارندگان پروانه هاي اكتشاف معدن تخصصي در اين زمينه ندارند .لذا با توجه به علت وقوع بيشتر حوادث در معادن پيشنهادهايي براي كاهش حوادث ناشي از كار در معادن ارئه مي گردد:
1 – با توجه به اين كه معادن در نقاط دورافتاده و خارج از شهر قرار دارند، سازمان نظام مهندسي معدن بايد مهندسان ايمني و فني در معدن بصورت مقيم برای ایمنی معادن بیتومین (بیتومن) مستقر كند تا به طور مستمر بر عمليات بهره برداري و اكتشاف معادن و رعايت استانداردهاي ايمني، نظارت كنند .
2 – در زمان صدور مجوزهاي معدني طرح ايمني معدن تهيه و از بهره بردارن و پيمانكاران معدن تضمين هاي لازم مبني بر رعايت اصول و ضوابط ايمني و همچنين اجراي آنها در مدت بهره برداري معدن اخذ گردد.
3 – بكارگيري افراد آموزش ديده و استفاده نكردن از كارگران فاقد تجربه و مهارت كافي
4 – الزام كارگران به استفاده كردن از تجهيزات حفاظت فردي متناسب با نوع كار مخصوصاً كفش،كلاه و دستكش حفاظتي
5 – نظارت لازم و موثر كارفرما بر اجراي مقررات و آئينامه هاي ايمني و حفاظتي
