هیچ محصولی در سبد خرید نیست.
پالایش نفت خام : هنگامی که نفت خام استخراج می شود بعد از این مرحله در پالایش نفت خام از آن فرآورده هایی تولید می شود، که در محصولات مورد نیاز انسانها و همچنین محصولات مورد نیاز کارخانه های صنعتی و پتروشیمی از آن استفاده می شود.
در اين کارخاه های تولیدی بعد از این که مراحل تبدیل نفت خام جهت تولید محصولات مورد نیاز قرار گرفت به بازار مصرف عرضه می گردد.
پالایشگاه های نفت خام در مناطق مختلفی ساخته می شوند زیرا هر کدام از آنها استفاده های گوناگونی دارند.
بعضی از پالايشگاه های صادراتی در نزدیکی بندر و بعضی از آنها در نزدیکترین فاصله به مرکز مصارف داخلی کشور ساخته می شوند.
حمل و نقلهای نفت خام و محصولات تولید شده از آن به داخل پالايشگاه، يا از پالايشگاه به خارج به روش های مختلفی انجام می شود :
که عبارتند از نفتکش های کوچک و بسیار بزرگ، خطوط لوله، راه آهن و کاميون های نفتکش.
همراه با ساخت يک پالايشگاه، شبکه های تغذيه پالايشگاه و انتقال فرآورده ها نيز، پس از بررسی های لازم ساخته می شود.
عمليات پالايش نفت خام تا قبل از سال ١٩٠٠ ميلادی محدود به تقطير ساده نفت برای توليد فرآورده های اصلی تجاری، يعنی نفت چراغ و روغن و دو محصول کم مصرف آن زمان، يعنی بنزين و گازوئيل بود.
در ابتدای شروع قرن بيستم ميلادی با توسعه صنايع اتومبيل سازی، رشد بسیار سريعی در ميزان مصرف بنزين موتور بوجود آمد.
در نتيجه صنعت پالايش برای تطبيق با وضعيت جديد دچار تحول زیادی شد و روش های جديد پالايش برای تبديل محصولات اضافه بر مصرف، به بنزين موتور کشف گرديد و گسترش يافت.
در سال های پس از جنگ جهانی دوم به دنبال پيشرفت سريع تکنولوژی در صنايع مصرف کننده فرآورده های نفتی و همچنين توسعه سريع استفاده از اين فرآورده ها، تحول بزرگ و اساسی ديگری در صنعت پالايش در زمينه تبديل فرآورده های سنگين به فرآورده های سبکتر نظير بنزين و محصولات ميان تقطير بوجود آمد.
در حال حاضر نيز با کاهش مصرف فرآورده های سنگين مانند سوخت کوره و جانشين شدن تدريجی آن با سوخت های ديگر نظير گاز، زغال سنگ و انرژی اتمی، صنعت پالايش جهان با تطبيق هر چه بيشتر خود در جهت تبديل فرآورده های سبکتر مواجه است،وپالايشگاه های مدرنتر مورد توجه خاص قرار گرفته است.
از آنجا که مقدار هر فرآورده نفتی در نفت خام محصول يک منبع نفتی، ثابت است و با روش های معمولی تقطير قابل تغيير نيست و نيز درصد مورد نياز هر فرآورده نفتی در کشورهای مختلف جهان بسته به نوع آب و هوا، نوع زندگی اجتماعی و اقتصادی، سطح در آمد عمومی و غيره تفاوت می کند.
روش های مختلفی برای تبديل فراورده های مازاد بر مصرف فرآورده های موردنياز، ابداع شده است. بطور مثال در کشور آمريکا به دليل کثرت اتومبيل ها و بعد مسافت، بنزين موتور، قسمت اعظم فرآورده های مصرفی را تشکيل می دهد.
در حالی که در ژاپن نفت کوره و فرآورده های ميان تقطير خيلی بيشتر از بنزين موتور مصرف دارد.
در کشور ما، مصرف فرآورده های ميان تقطير (مانند نفت سفيد و گازوييل)، به مراتب بيشتر از ميزان توليد اين محصولات از نفت خام، به روش معمولی تقطير است به اين ترتيب لازم است هر کشوری انواع خاصی از واحدها و عمليات پالايشگاهی را بکار گيرد، تا نيازهای خود را به فرآورده های مختلف نفتی مرتفع سازد.
بطور کلی يک پالايشگاه مدرن و مجهز امروزی از واحدهای مختلفی تشکيل شده است، که پيرامون هر يک از آنها بطور خلاصه توضيح داده می شود:
نفت خام وارده به پالايشگاه ، ابتدا در برج تقطير درفشار جو با استفاده از روش تقطير به تعدادی فرآورده های ميانی و اصلی تبديل می شود که به ترتيب عبارتند از:
گاز، نفت های سبک نفت های سنگين، نفت سفيد و گازوئيل باقيمانده سنگين تر.
اين محصولات بعداً در واحدهای ديگر به شرح زير تصفيه و تبديل می شود، و بصورت فراورده های نهايی با مشخصات مورد نياز به بازار عرضه می شود:
١ -گازهای حاصله از برج تقطير و گازهايی که در نتيجه فعل و انفعالات شيميايی در ساير دستگاههای پالايش به دست می آيد در واحد توليد گاز مايع ، تبديل به گاز مايع (مخلوط پروپان و بوتان) می شود که به عنوان يک فرآورده اصلی به مصرف سوخت و يا توليد محصولات پتروشيمی می رسد.
٢ -نفتهای سنگين حاصله پس از عبور از دستگاه تصفيه ناخالص که ناخالصی های گوگرد، نيتروژن، اکسيژن و غيره آن را به کمک کاتاليست و در زير فشار هيدروژن تصفيه می کند، با محصول نفتهای حاصله از دستگاه هيدروکراکينگ مخلوط شده و به دستگاه تبديل کاتاليستی ارسال می شود.
در آنجا با کمک کاتاليست پلاتين و در شرايط مخصوص از فشار ودرجه حرارت برخی از هيدروکربورهای موجود تغيير شکل می دهد و به هيدروکربورهای دارای خاصيت آرام سوزی بهتر(عدداکتان بالاتر) تبديل می شود.
به اين ترتيب بنزين مرغوب به دست می آيد. در بعضی از پالايشگاه های قديمی تر اين عمل به کمک دستگاه تبديل حرارتی انجام می شود و بنزين حاصله از آن ، نسبتاً ناپايدار است.
٣ -برش نفت سفيد پس از يک مرحله پالايش مواد دودزا و ترکيبات گوگرد بدبوی آن تصفيه و به بازار عرضه می شود. برش گازوئيل نيز در برخی از موارداز دستگاه تصفيه کاتاليستی عبور می کند و ناخالصی های گوگرد آن با کمک کاتاليست و در مجاورت فشار هيدروژن تصفيه می شود.
۴ -باقيمانده سنگين تر به برج تقطير در خلاء وارد و در آنجا به تعدادی از فراورده های ميانی مانند گازوئيل،نفت سياه موم دار، روغن موتور خام، ماده اوليه قير سازی و خوراک دستگاه گرانروی تبديل می شود.
محصولات گازوئيل به همراه محصول گازوئيل حاصله از برج تقطير در جو، پس از عبور از مرحله تصفيه گوگرد به صورت محصول نهايی در می آيد.
۵ -نفت سياه مومدار حاصله از اين مرحله تقطير می تواند به عنوان خوراک واحد هيدروکراکينگ (دستگاه ايزوماکس) مورد استفاده قرار گيرد و يا به دستگاه کاتاليتيک کراکر، هدايت شود. اين محصول در دستگاه ايزوماکس به کمک کاتاليست و گاز هيدروژن و در فشار و درجه حرارت بسيار بالا شکسته شده و به محصولات سبکتر تبديل می شود.
بسته به نوع کاتاليست و شرايط عملياتی می توان از اين مرحله پالايش نفت خام ، مقدار زيادی بنزين و يا مقدار بسياری محصولات ميان تقطير شامل نفت سفيد و نفت گاز، به دست آورد.
کليه محصولات حاصله از اين واحد، عاری از هر گونه ناخالصی بوده و کاملاً پايدار است. به اين دليل نفت سفيد حاصله از آن را می توان به عنوان سوخت جت مورد استفاده قرار داد.
۶ -در دستگاه کاتاليتيک کراکر، نفت سياه موم دار به کمک کاتاليست و درجه حرارت بالا، شکسته شده و به محصولات سبک تر نظير بنزين و سوخت کوره سبک تبديل می شود.
٧ -روغن موتور خام به عنوان خوراک کارخانه روغن سازی مورد استفاده قرار می گيرد. در اين کارخانه پس از تصفيه و جدا سازی هيدروکربورهای حلقوی، مواد موم دار و مواد کدر کننده ناپايدار که توسط مر احل مختلف پالايش انجام می شود.
از اين برش نفتی محصول ميانی روغن موتور پايه بدست می آيد. اين محصول پس از اختلاط و استخراج ، با مواد افزودنی مختلف جهت حصول کيفيت دلخواه، بعنوان روغن موتور به بازار
عرضه می شود.
٨ -بوتيلن (هيدروکربن اشباع شده ) توليد شده در دستگاه تبديل حرارتی و واحد کاتاليتيک کراکر، همراه با ايزو بوتان به دست آمده از گازهای مختلف، وارد دستگاه آلکيلاسيون می شود و در آنجا تحت شرايط خاص عملياتی و با کمک کاتاليست اسيد سولفوريک، با يکديگر ترکيب و به ايزواکتان يا بنزين هواپيمايی تبديل می شود.
٩ -قسمتی از ته مانده برج تقطير در خلاء وارد دستگاه کاهش گرانروی می شود. در اين دستگاه به کمک حرارت بخشی از مولکولهای هيدروکربور سنگين آن شکسته و باعث به دست آمدن محصول با درجه گرانروی (ويسکوسيته) پائين تری می شود و سوخت کوره مرغوب با کيفيت مورد نظر تهيه می گردد.
١٠ -قسمتی ديگر از ته مانده برج تقطير در خلاء به عنوان خوراک اوليه وارد دستگاه قير سازی می شود و در آنجا به کمک حرارت و يا اکسيداسيون، مواد سبک آن جدا و باقی مانده پس از طی مراحل تکميلی به انواع قير مورد نياز، تبديل می شود.
لازم به تذکر است که توسعه صنعت پالايش نفت، اصلی ترين و مهم ترين عامل بوجود آمدن صنايع پتروشيمی در جهان است، چرا که با تکميل و توسعه دستگاه های تبديل مواد سنگين نفتی به مواد سبک تر توسط حرارت، منبع جديدی از مواد اوليه بسيار مهم در اختيار صنايع پتروشيمی قرار گرفت.
به اين ترتيب صنعت پتروشيمی بر مبنای استفاده از نفت به عنوان ماده اوليه مواد شيميايی پايه گذاری شد.
